Met genoegen en veel herkenning heb ik gekeken naar de film Wisdom of Trauma. Dr. Gabor Maté is een expert op het vlak van verslavingsproblematiek, waarbij zijn liefdevolle menselijkheid een verademing is in het veld van de reguliere geestelijke gezondheidszorg. Systemisch Werk draagt bij aan het helend proces van trauma en destructief gedrag.
Trauma en destructief gedrag
‘Trauma is niet de gebeurtenis maar het patroon wat zich gevormd heeft als antwoord op een traumatisch gebeurtenis’ noemt Dr. Maté. We hebben allemaal te maken (gehad) met traumatische gebeurtenissen en een destructief patroon ontwikkeld als verdediging tegen die pijnervaring. Daarin maakt de ernst van de gebeurtenis niet uit. Iedereen loopt ‘beschadigingen’ op, ook degenen met een goede jeugd. Als ouders kun je nou eenmaal niet altijd alles geven wat een kind nodig heeft. Vroegkinderlijk trauma noemen we dat. En daaruit ontstaan al in de vroege jeugd, beschermings-mechanismen, waar we nu nog steeds mee te maken hebben.
Een belangrijk onderdeel van het beschermingsmechanisme zijn destructieve patronen waaronder verslavingsgedrag. Het is dát waar we naar grijpen om ons beter te voelen of het nu te veel (of zoet) eten is, te veel geld uitgeven, te veel drinken roken, gamen, bingewatchen, drugsgebruik, seksuele promiscuïteit of te hard werken. Er is zoveel beschikbaar aan manieren om verslaafd te zijn, dat het een hele klus is om ervan af te komen en te blijven. Door onze grotere of kleinere trauma’s zijn we daar dus gevoelig voor.
Traumatherapie, heling en Systemisch Werk
Wanneer je echt bereid bent om een helend pad te gaan en je eigen pijn te accepteren, zul je kunnen stoppen te verdoven of te stoppen met vluchten van lastige gevoelens van leegte, gemis, angst of boosheid.
‘Compassionate Inquiry’ noemt Dr. Maté de conversaties waarbij zijn cliënten of deelnemers via hun eigen wijsheid hun eigen destructieve patronen doorgronden. Daardoor vinden zij de onderliggende positieve intentie in het gedrag waar ze inmiddels in hun leven zoveel last van hebben. Het zinnetje wat ik hier zelf vaak bij gebruik is: ‘Dit patroon was ooit voor het meisje of jongetje in jou de beste of de enige optie die beschikbaar was. Maar nu hoeft het niet meer’. Het geeft een mildere kijk op het ongewenste gedrag.
Mooi ook om te zien hoe Dr. Maté het principe uit Systemisch Werk meeneemt in zijn begeleiding. Systemisch Werk is de invloed van generaties van het familiesysteem op het eigen gedrag. Vaak kunnen we destructief gedrag herleiden naar een erfenis van onze ouders. Omdat we in onze eerste jaren zoveel overnemen van onze ouders, zelfs al in de 9 maanden in de buik, is het Systemisch vanzelfsprekend dat we gedrag herhalen van onze ouders. Het is niet de vraag of het zo is maar hoe het speelt. In het Systemisch Werk kunnen we ons losser maken van deze diepe loyaliteitsbanden.
Wijsheid van trauma … en dan?
Wat aansluit bij de film Wisdom of Trauma zijn drie voor mij belangrijke helende principes bij het overwinnen van destructief gedrag:
- Welk gezond gedrag kies je als alternatief om het ongewenste gedrag te kunnen laten?
- Het belang van een supportstructuur met gecommitteerde getuigenis en sponsor
- Bewust omgaan met het gevoel van leegte
1. Gezond alternatief gedrag kiezen
Onze Mind kent het woord ‘niet’ niet. Dus focussen op met iets te stoppen, zet ons nog meer op het spoor van wat we juist niet willen. De vraag is: Wat wil je versterken zodat je het ongewenste gedrag kunt laten?
Laatst had ik bijvoorbeeld een coachgesprek met een dertiger die wilde stoppen met roken. Ik vraag hem naar het gezonde gedrag wat hij wil versterken zodat hij beter in staat is om het roken te laten. Hij geeft aan dat hij meer wil gaan sporten. Dan vraag ik hem zijn ogen te sluiten en een moment te kiezen dat hij het meest hunkert naar een sigaret. Hij noemt een moment op zijn werk dat hij weggaat van zijn collega’s en naar buiten loopt om meer rust te vinden. De positieve intentie van het moment van roken is dus blijkbaar: eigenruimte en tot rust komen. Dan ziet hij zelf in dat meer sporten niet overeenkomt met deze positieve intentie. Uiteindelijk vinden we het gezonde, alternatieve gedrag in het dagelijkse moment waarop hij gaat luisteren naar zijn eigen muziek via zijn oortjes, eventueel in combinatie met een wandeling buiten. Bij het afscheid vraag ik hem: ‘Ter ere van wie ga je jouw laatste sigaret roken?’
2. Een support-structuur met getuigen en een sponsor
Een belofte maken aan jezelf om te stoppen met destructief gedrag wordt slechts door 1 persoon gehoord. Die belofte is gemakkelijker te breken dan wanneer je een belofte maakt naar meerdere getuigen. Zeker wanneer die getuigen gecommitteerd zijn aan jouw ontwikkeling en met enige regelmaat in jouw leven aanwezig zijn.
Steeds weer merk ik in het geven van workshops, mannengroepen en trainingen hoe krachtig het is wanneer deelnemers gaan staan voor een commitment en dit hardop uitspreken naar de groep. Soms vraag ik in een mannenworkshop om feedback te geven door je af te vragen of je als luisteraar de man die gaat staan ook gelooft. In feite vraag ik dan naar alignement: ‘Zijn hoofd, hart, buik en ballen (bij de mannen is dat van belang) allemaal in lijn met elkaar?’
Daarnaast is het vaak van belang om een sponsor te hebben. In de wereld van AA (Alcoholics Anonymous) is het van grote waarde dat je terecht kunt bij iemand die het pad al heeft afgelegd. Dan kun je steun vragen, bij je twijfels en met name de momenten wanneer je dreigt terug te vallen in het verslavingsgedrag. Op dat moment kan een sponsor het verschil maken om ‘clean’ te blijven.
3. Bewust omgaan met het gevoel van leegte
Een van de lastige momenten wanneer terugval dreigt, is bij gevoelens van innerlijke pijn en leegte. Er is een prachtige zin die mij hierbij al jaren inspireert: ‘Descend with awareness into your body and oxygenate the feelings that are longing for you holding.’ ‘Daal met bewustzijn af in je lichaam en geef zuurstof aan de gevoelens die verlangen om door jou gedragen te worden.
In plaats van weg te gaan bij gevoelens van pijn en leegte zoek je juist een setting op waarbij je het toelaat, ernaartoe ademt en je je gedragen voelt. Voorbeelden van zo’n setting (waar je je gedragen weet) zijn: een coach, een workshop of training met gelijkgestemden, de natuur, een sjamaan, een beste vriend(in) of groep, … kortom daar waar je je gesteund voelt.
Voorbeelden van ‘ernaartoe ademen’ zijn: echt delen in kwetsbaarheid en intimiteit, lichaamsgerichte therapie, ademwerk, systemisch werk, psychedelica (in professionele setting). Vaak is sporten niet voldoende omdat het dan meer ‘stoom afblazen’ is. Daarbij neem je dan niet de emotionele laag van de pijn of leegte mee en vindt er dus geen wezenlijke heling plaats.
Als laatste wil ik nog de waarde benoemen van het zelf in staat zijn van het vullen van die leegte. De weg hierin is het bewust omgaan met je bron van levensenergie en seksuele energie. Wanneer je het voor elkaar krijgt om een vrij continu gevoel van sprankelende levensenergie te ervaren, dan zullen de momenten van leegte er veel minder zijn. Op die manier wordt het destructieve gedrag ook minder.
Wil je aan de slag met ongewenst gedrag en (vroegkinderlijk) trauma? Bekijk: 1 op 1 Systemisch Coaching.
Wil je werken aan jouw bron van levens-/seksuele energie (voor mannen)? Bekijk: Workshop Seksualiteit in het Licht.
Voor mannen over het boek To Be A Man zie mijn blog.