In mijn praktijk zie ik mannen worstelen met gedrag dat vaak gezien wordt als puur destructief: vreemdgaan. Het is sowieso een daad van verraad, een breuk die relaties en vertrouwen onherroepelijk beschadigt. Als we echter voorbij de oppervlakte kijken, wat speelt er werkelijk in deze mannen? Wat als er een verborgen boodschap schuilgaat achter dit gedrag?
Casus 1a: In onze eerste interactie kan hij me nauwelijks aankijken: ‘Een aantal jaren geleden ben ik één keer echt vreemdgegaan in een wilde nacht en sindsdien heb ik in talloze dronken buien aandacht van vrouwen gezocht. Eerlijkgezegd weet ik soms niet eens precies wat ik dan heb uitgespookt. Het vreemdgaan is via via uitgekomen bij mijn vrouw en ze is razend en verdrietig. We gaan nu uit elkaar wonen, hopelijk tijdelijk’. Onder mijn begeleiding komt hij tot het besef dat het belangrijkste wat hij in zijn relatie heeft geïnvesteerd is aanpassen aan zijn partner, vooral moeten voldoen aan haar verwachtingen en net zoals het oorspronkelijk tegemoetkomen aan wat zijn ouders belangrijk vinden.
Hoewel vreemdgaan het vertrouwen hoe dan ook beschadigt, kan het voor de betrokken man een poging zijn om balans te herstellen of om diepere innerlijke wonden te helen. In (relatie)therapie hebben we deze intentie te onderzoeken en trachten te begrijpen hoe dit gedrag voortkomt uit diepere dynamieken in dit blog kijkend naar moeder-zoon relatie. Het biedt een ontwikkelpad voor mannen zelf en om samen met hun partner verder te groeien naar een Relatie 2.0. Soms lukt dat en soms niet.
Een positieve intentie achter schaduwgedrag?
Iedereen heeft schaduwkanten — delen van onszelf die we liever niet zien of laten zien aan anderen. Het is vaak gedrag dat destructief blijkt, zoals vreemdgaan of verslavingspatronen, maar zelfs in dit gedrag zit een diepere, positieve intentie verborgen. Wanneer we spreken over ‘positieve intentie’, bedoelen we niet dat we dit gedrag willen rechtvaardigen, maar dat er bijvoorbeeld een onbewuste poging is om een innerlijke disbalans te herstellen. Deze positieve intentie betekent niet dat vreemdgaan een oplossing is. Het is eerder een symptoom van een dieperliggend probleem dat vraagt om aandacht en heling.
Voor mannen die vreemdgaan, kan dit een manier zijn om zichzelf los te wrikken uit een relatie waarin ze het gevoel hebben vast te zitten, vooral als ze hun eigen behoeften langere tijd hebben genegeerd. Dit kan een poging zijn om ruimte te creëren, om hun eigen kracht of vrijheid terug te vinden. Dit gebeurt echter dan op een destructieve manier omdat de man zich onvoldoende bewust is van de eigenlijke behoefte die onder zijn gedrag ligt. Door vreemd te gaan, probeert hij iets te krijgen wat hij mist in zijn huidige relatie, maar vooral ook mist in zichzelf.
Casus 1b: In een volgend interactie vraag ik hem in de ruimte zijn moeder, zijn vader en zichzelf neer te zetten. Voor zichzelf kiest hij een plekje op de grond en zijn moeder zet hij daar heel dominant dichtbij met zijn vader op grote afstand. Even vertelt hij beschouwend over wat hij ziet en daarna gaat hij zitten. Hij kijkt naar de grond, zijn schouders gaan omlaag en het voelt alsof hij klem zit. ‘Ik voel me heel klein’ zegt hij, ‘en op alle mogelijke manieren moet ik aan de verwachtingen voldoen van mijn moeder en ook mijn vader. Eigenlijk is het nooit goed genoeg. Zo voelde ik me ook in mijn relatie.’ We werken aan de absentie van zijn boosheid wat hij nodig heeft om uit deze beklemming te komen. ‘Klopt het dat jouw drankgebruik en aandacht van andere vrouwen eigenlijk een escape-route is om uit deze klem te raken?’ vraag ik. Tranen springen in zijn ogen: ‘Ja, dat klopt’.
De invloed van de ‘dominante’ moeder-zoon relatie op volwassen mannen
Veel mannen die worstelen met de dynamiek van vreemdgaan, hebben een geschiedenis die terugvoert naar hun jeugd, vaak naar hun relatie met hun moeder. In een gezonde moeder-zoon relatie krijgt een jongen de ruimte om zijn eigen identiteit te ontwikkelen, los van de behoeften van zijn moeder. Maar wanneer een moeder te dominant aanwezig is of emotioneel te veel van haar zoon vraagt, kan hij zich ontwikkelen tot een jongen die leert pleasen en zorgen, in plaats van zijn eigen pad te volgen.
Als kind is hij immers afhankelijk van zijn moeder. Om haar liefde en zorg te waarborgen, past hij zich aan, anticipeert hij op haar behoeften en leert hij mee te bewegen met haar emotionele wensen. Dit overlevingsmechanisme zal zijn leven als volwassen man diepgaand beïnvloeden, vooral in zijn partnerrelaties. Hij zal zijn partner vaak onbewust zien door de lens van zijn moeder — iemand voor wie hij moet zorgen, iemand die hij moet pleasen. In deze symbiotische dynamiek verliest hij echter het contact met zijn eigen behoeften en verlangens.
Wanneer een man op volwassen leeftijd in deze dynamiek terechtkomt, zal de relatie disbalans vertonen: hij geeft voortdurend, past zich aan, en vergeet wat hij zelf nodig heeft. Dit kan leiden tot gevoelens van beklemming en verstikking, alsof hij niet echt zichzelf kan zijn. Vreemdgaan of andere destructieve uitvluchten worden dan manieren om te ontsnappen aan deze knellende patronen. Het is zijn onbewuste schreeuw om ruimte en vrijheid.
De invloed van de ‘afwezige’ moeder-zoon relatie
Voor mannen die hun moeder op jonge leeftijd verloren hebben of een onbeschikbare moeder kennen, heeft de afwezigheid van een moederfiguur een enorme invloed op hun intieme relatie. Het verlies kan leiden tot een diep gewortelde angst voor binding, uit angst om opnieuw verlaten te worden. Hierdoor ontwikkelen sommige mannen een patroon van vluchtig gedrag in relaties: ze verlangen naar liefde en verbinding, maar zodra de relatie te diep of te serieus wordt, komen er angsten omhoog waardoor ze wegbewegen.
Vreemdgaan kan in dit geval een onbewuste poging zijn om emotionele afstand te bewaren en te voorkomen dat ze volledig in de relatie duiken. Het is een manier om zichzelf te beschermen tegen het mogelijke verdriet van verlies. Deze mannen hebben moeite om zich kwetsbaar op te stellen en om de nabijheid van de relatie toe te laten. Het patroon van vreemdgaan dient hier als een buffer tegen de angst om opnieuw emotioneel gekwetst te worden.
In beide gevallen is vreemdgaan geen oplossing, maar een symptoom van een diepere innerlijke pijn die heling nodig heeft. De weg naar herstel begint met het onderkennen van deze wonden en de moed om ze onder ogen te zien.
Van destructief naar constructief: de weg naar Relatie 2.0
Wanneer vreemdgaan aan het licht komt, veroorzaakt dit diepe pijn en een vertrouwensbreuk in de relatie. Maar paradoxaal genoeg kan het ook een moment zijn van potentieel groei en heling, zowel voor de man zelf als voor de partnerrelatie. Voor deze groei is het essentieel dat beide partners de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen aandeel in de dynamiek van de relatie.
Het is belangrijk dat de bedrogen partner niet alleen kijkt naar de daad van het vreemdgaan, maar ook naar de disbalans die in de relatie is geslopen. Dit betekent niet dat ik vreemdgaan goedpraat, maar het is wel een uitnodiging om te onderzoeken hoe beide partners deze dynamiek in stand hebben gehouden. Vaak is er sprake van een patroon waarin de ene partner te veel geeft en de ander (onbewust) te veel neemt.
Om naar “Relatie 2.0” te kunnen groeien, moeten beide partners ieder 50% verantwoordelijkheid nemen voor de partnerrelatie. Dit betekent dat de partner die vreemd is gegaan zijn bedrog moet erkennen, uitzoeken hoe dit gerelateerd is aan zijn opvoeding en mogelijk ook aan eerdere ontrouw van familieleden uit zijn eigen systeem van herkomst. De bedrogen partner moet op haar beurt erkennen hoe de disbalans in de relatie is ontstaan, hoe zij (onbewust) heeft bijgedragen aan het patroon en hoe mogelijk dit thema ook speelt in haar eigen familiesysteem.
Samen kunnen ze werken aan een relatie die gebaseerd is op wederzijdse volwassenheid, waarin beide partners hun eigen behoeften erkennen en inbrengen. Dit vraagt om open communicatie, eerlijkheid en de bereidheid om oude patronen of (intergenerationeel) trauma los te laten. Het klinkt simpel maar in de praktijk is het een flinke (emotionele) uitdaging en dat vraagt moed, eerlijkheid en doorzettingsvermogen.
Een pad naar heling: casus 2
Casus 2: Als onderdeel van een traject relatietherapie nemen ze samen deel aan de 3-daagse SoulRetreat voor koppels. Sinds zijn vreemdgaan is uitgekomen hebben ze samen besloten er alles aan te willen doen om samen een weg te vinden verder te kunnen. Hij werkt hard en veel in een hectische baan met veel gedoe en stress. Ergens halverwege komt er op tafel hoe hij zich gefrusteerd voelt over hun seksualiteit. Zij geeft aan haar kant aan dat de stress van verbouwing, zijn werk en de verantwoordelijkheid van het gezin haar vermogen tot ontspanning en overgave zeer negatief beïnvloed. Daardoor is ze zich (emotioneel) gaan terugtrekken uit de relatie.
In een familie opstelling zet hij een grote man neer voor zijn vader centraal in de ruimte, zijn moeder meer aan de zijlijn en zichzelf als jochie er tussenin. De representant voor zijn jongetje is vooral gericht op zijn vader, gespannen en klaar voor de strijd. ‘Papa, jouw grilligheid en ontploffingsgevaar brengt zoveel onveiligheid. Ik moet me wapenen en ik mis mama’s aandacht, zachtheid en liefde.’ ‘Is dit niet precies hoe jij de energie momenteel in jullie relatie ervaart?’ vraag ik. Met de klanken van het liedje Wie van Herman van Veen komt hij vol bij zijn verdriet en huilt hij dikke tranen van gemis. Zijn partner huilt mee, de loopbrug tussen hen is weer neergelaten en de verbinding verdiept.
De weg naar balans voor mannen, iets voor jou?
Wanneer je de disbalans hebt onderkend, kun je actie ondernemen zodat je niet een toevlucht zoekt tot destructief gedrag zoals vreemdgaan. Hier zijn de meest voorkomende signalen die jou kunnen helpen om op tijd in te grijpen:
- Een kort lontje hebben en snel geïrriteerd raken: Wanneer je overbelast raakt door strijd van het werk of bijvoorbeeld door te veel de (emotionele) behoeften van jouw partner centraal te stellen, kun je sneller last hebben van irritaties. Het voelt dan alsof je altijd ‘aan’ moet staan voor de ander, wat leidt tot frustraties maar soms ook tot afstand nemen.
- Weinig tot geen tijd alleen doorbrengen of met mannenvrienden: Wanneer je jezelf voortdurend onderdompelt in wat anderen (van jou) willen zonder ruimte voor eigen tijd of tijd met vrienden, loop je het risico jezelf te verliezen. Het niet hebben van een ‘eigen leven’ buiten de relatie kan een indicator zijn dat je te veel geeft en te weinig ontvangt.
- Gebrek aan levensenergie en het gevoel vast te zitten: Wanneer je merkt dat je weinig of geen passie meer voelt voor werk, hobby’s, of zelfs voor jouw partner, zal dit een belangrijk teken zijn. Wellicht ben je in een situatie van opgebrand geraakt en dan kan de oorzaak zijn dat dat jouw eigen behoeften hebt genegeerd.
- Geen gezamenlijke doelen of visie hebben: In een gezonde relatie werken beide partners naar gemeenschappelijke doelen toe, zoals het bouwen aan een gezin, carrière, of persoonlijke ontwikkeling. Een teken van disbalans is wanneer een gezamenlijke visie of doelen ontbreken, en jij je alleen voelt in jouw verlangens of ambities. Als het voelt alsof jullie uit elkaar zijn gegroeid en geen gedeeld toekomstbeeld meer hebben, kan dit leiden tot gevoelens van vervreemding en ontevredenheid.
Wanneer deze signalen zich aandienen, is het essentieel dat je actie onderneemt. Overweeg dan eens of je aan de slag hebt te gaan met jezelf of dat jullie samen een traject relatietherapie kunnen gebruiken. Er zijn heel wat stellen jullie voorgegaan en ook velen zijn toch tot een nieuwe verbinding kunnen komen. Dus is er sprake van vreemdgaan in jouw relatie (geweest)? Stuur me een mail of vul het contactformulier in onderaan deze blogs.
Mocht je als koppel zover zijn om in het diepe te springen, kijk dan eens naar onze 3-daagse SoulRetreat, verdieping in intimiteit en seksualiteit op 13-15 december bij Place To Be in Zelhem (met overnachting).