Precies vier jaar geleden is mijn moeder overleden na een paar jaar ziekteproces. Ik was toen intens verdrietig, maar ook opgelucht. Dit blog eer ik aan mijn moeder, haar liefde en zorg en zoveel meer waar ik haar dankbaar voor ben. Maar ook wil ik de keerzijde van haar invloed beschrijven die belastend was. Vrijwel wekelijks kom ik in mijn coachpraktijk of workshops het principe tegen dat mannen zich afvragen hoe ze zich vrij kunnen maken van de (negatieve) invloed (de patronen) van hun moeder. De titel van dit blog is vrij geassocieerd naar het boek: ‘Afwezige vaders, Verloren zonen’. Met een aantal eigen- en praktijkvoorbeelden wordt beschreven hoe mannen met een liefdevolle moeder de vruchten plukken van haar liefde en zorg, maar dat er ook een andere kant aan zit. Hoe kun je daarmee omgaan?

Aan de moeders: Ben jij een liefdevolle moeder? Dan kan dit blog confronterend zijn, maar hopelijk is het ook verhelderend. Het lastige in dit thema is dat je het als moeder eigenlijk niet goed kunt doen. Een ‘goed-genoeg’ moeder is voldoende maar wat betekent dat? In dit delicate thema van moeder-zoon relatie heeft de zoon uiteindelijk de opgave om zich in zijn leven los te maken van een ‘emotionele’ navelstreng. Die éne keer de fysieke navelstreng doorknippen is onvoldoende, het doorknippen van de emotionele navelstreng heeft nog vele malen herhaling nodig. De vader heeft daarin een cruciale rol.

Moederszoon?

Mijn moeder was er echt voor mij in haar eindeloze liefde, steun, toewijding en aandacht. Maar ook noemde mijn moeder mij haar ‘steun en toeverlaat’. Mijn vader was al toen ik klein was veel afwezig. Eerst emotioneel en later, na de scheiding, ook fysiek. Als kleine jongen voelde ik me trots wanneer mijn moeder mij zo noemde. Maar ik was pas 7 jaar oud toen ze daarmee begon. Achteraf is me gaan dagen hoe belastend dit eigenlijk was en met name toen ze haar problemen meer en meer met mij deelde. Ik werd meer haar partner en verloor de plek als zoon. 

Een moederszoon heeft een sterke verbinding met zijn moeder en heeft te weinig verbinding of steun van zijn vader. Daarin krijgt hij belangrijke kwaliteiten via zijn moeder mee en dat maakt hem tot de man die hij uiteindelijk wordt. Die kwaliteiten zijn bijvoorbeeld empathie, inlevingsvermogen, zorgzaamheid, gevoeligheid, afgestemdheid, etc. Er is echter ook een keerzijde aan deze hechte moeder-zoon relatie. Doordat moeder en zoon te ‘close’ zijn, is er een groot risico op emotionele grensoverschrijding van moeder naar zoon. Wat is het effect daarvan op het emotionele welzijn en de relatiedynamiek van moederszonen op latere leeftijd?

De opdracht in zijn vorige coachsessie luidde: ‘schrijf vanuit je hart een ongecensureerde brief aan je moeder (voor jezelf), een brief die zij nooit zal krijgen’. Hij had het een hele uitdaging gevonden maar ook direct gevoeld dat het tijd was om dit thema aan te pakken. In zijn brief is hij goudeerlijk, scherp en confronterend. Als eerste benoemt hij waar hij dankbaar voor is, want er is ook veel goeds geweest. Gaandeweg beschrijft hij meer en meer zijn gevoel door zijn moeder belast te zijn. Het zinnetje: ‘eigenlijk voel ik me doodgeknuffeld door jou’ raakt enorm. Dit maakt dat hij zich in zijn relatie ineens kan terugtrekken wanneer hij getriggerd wordt. Met name omdat er voor zijn gevoel een te groot beroep op hem gedaan wordt.

Wat doen moeders wat onbedoeld schadelijk kan zijn?

Hoewel moeders vaak handelen vanuit een plek van liefde en bezorgdheid, kunnen sommige gedragingen onbedoeld schadelijk zijn voor de emotionele ontwikkeling van hun zonen. Eigenlijk zou een continue vraag van moeders aan zichzelf moeten zijn gedurende het leven van haar zoon: ‘Wat is nu voedend voor mijn zoon en op welke wijze kan ik hem loslaten? Het is onvermijdelijk dat hierin de eigen thema’s en trauma’s van moeder een invloed krijgen. Hierna staan 4 manieren beschreven waarop liefdevolle moeders hun zonen negatief kunnen beïnvloeden.

  1. Emotionele Afhankelijkheid: Sommige moeders creëren een dynamiek waarin ze emotioneel afhankelijk zijn van hun zonen voor steun, troost, of zelfs als hun primaire bron van geluk. Deze moeders belasten hun zonen met hun eigen emotionele bagage en verwachten dat ze voor hen zorgen op een manier die buiten de normale ouder-kindrelatie valt. Vanuit een systemisch perspectief kan deze afhankelijkheid worden gezien als een verstoring van de natuurlijke orde, waarbij de moeder de verzorgde is in plaats van andersom. Deze zoon ervaart hierbij gevoelens van verwarring en overbelasting. Wanneer hij echt zijn eigen behoeften zou volgen voelt hij zich schuldig en speelt er de angst om moeder (of later zijn vrouw) teleur te stellen.
  2. Overbescherming: Sommige moeders kunnen hun zonen overmatig beschermen tegen mogelijke gevaren of risico’s in de wereld, waardoor de zoon het gevoel krijgt dat hij niet in staat is om voor zichzelf te zorgen. Dit kan zich manifesteren als het weigeren van toestemming voor activiteiten die moeder als potentieel gevaarlijk worden beschouwd, of het overmatig ingrijpen in situaties waarin de zoon zichzelf eigenlijk wel kan redden. Deze overbescherming komt bijvoorbeeld voort uit een diepgewortelde angst van moeder dat haar zoon mogelijke pijn of teleurstelling oploopt, of zelfs om haar zoon te verliezen. Deze zoon ervaart gevoelens van frustratie of onbekwaamheid en belemmering in zijn vermogen om zelfstandig te functioneren.
  3. Gebrek aan Grenzen: Sommige moeders hebben moeite met het stellen van grenzen ten opzichte van hun zonen. Dit kan zich manifesteren in het ontbreken van duidelijke grenzen rond gedrag of communicatie, of een gebrek aan privacy zoals inmenging in persoonlijke zaken. Dit gebrek aan grenzen kan voortkomen uit een wens van de moeder om nauw verbonden te blijven met haar zoon en wederom haar angst om hem kwijt te raken. Deze zoon heeft gevoelens van frustratie en dat hij geen ruimte heeft om zijn eigen identiteit te verkennen en te ontwikkelen.
  4. Emotionele Manipulatie: Sommige moeders kunnen hun zoon gebruiken als een bron van validatie voor hun eigen gevoel van eigenwaarde. Erger wordt het wanneer ze hun zonen manipuleren door schuldgevoelens op te roepen of emotionele chantage toe te passen. Deze manipulatie kan voortkomen uit diepgewortelde onzekerheden of behoeften van de moeder, waarbij ze probeert haar eigen emotionele leegte te vullen door middel van haar relatie met haar zoon. Deze zoon ervaart gevoelens van verwarring of ambivalentie en worstelt ook met het vinden van een balans tussen zijn eigen behoeften en die van anderen.

Hoe raak je als man hier uit?

Om dit gedrag van de moeder te compenseren, heeft de vader een actieve en ondersteunende rol te spelen in het leven van de zoon. Hij moet een veilige omgeving bieden waarin de zoon zijn eigen identiteit kan verkennen en ontwikkelen. Daarin wordt hij aangemoedigd om zijn eigen beslissingen te nemen en verantwoordelijkheid te dragen voor zijn eigen leven. De vader moet de zoon laten zien wat gezonde grenzen zijn en hem steunen deze grenzen in zijn relaties met anderen ook te stellen. Hij moet ook een voorbeeld zijn van assertief en respectvol gedrag. Zo leert hij zijn zoon hoe die zijn eigen behoeften kan uiten en respecteren in intieme relaties.

In de mannenworkshop benoemt hij zijn verlangen naar autonomie, het kunnen voelen en leven van zijn eigen verlangen(s). Hij heeft geleerd om zich vooral te richten op de ander wat hij vanuit zijn moeder meekreeg. Door de vragen die de begeleider stelt, zakt hij dieper in de beklemming die hij zijn hele leven heeft ervaren door de nabijheid van zijn moeder en de emotionele afwezigheid van zijn vader. Inmiddels ervaart hij deze beklemming ook in zijn liefdesrelatie. Langzaamaan ziet de kring mannen zijn woede hierover toenemen. Dan vraagt de begeleider om een man te kiezen die representant staat voor de vrije, autonome man die hij wil zijn. Deze gaat op flinke afstand tegenover hem staan. Dan nemen drie potige kerels hem in de greep, die de beklemming van zijn moeder representeren. Direct wil hij losbreken en schreeuwend gaat hij tekeer om zich eindelijk te bevrijden van dit juk. Het lukt de drie mannen met veel moeite hem vast te houden en langzaam werkt hij zich toe naar zijn vrije, autonome versie. De kring mannen kijkt toe; geraakt en vol ontzag. Uiteindelijk pakt hij de man die hij wil zijn in zijn armen en met zachte muziek rollen dikke tranen over beide mannen hun wangen. ‘Eindelijk’ zegt hij: ‘eindelijk is mijn hart open voor mijn eigen verlangen, voor mijzelf.’

Het feit dat vader na de geboorte de navelstreng doorknipt, is niet zomaar. Het is een belangrijke rol van vader om zijn kind te leren op zichzelf te kunnen staan en de wereld te ontdekken. Dat heeft hij dus steeds weer te herhalen gedurende de hele jeugd van zijn kinderen. Voor een zoon is het nog belangrijker door zijn vader begeleid te worden de wereld in te gaan omdat hij het mannelijk voorbeeld is. Wanneer vader hiervoor niet beschikbaar is, heeft de zoon deze stappen op latere leeftijd alsnog zelf te maken.

Vader heeft een jonge zoon te claimen voor een weekendje weg, naar buiten, in de natuur. ‘Wat ga je doen met onze zoon?’ vraagt moeder dan. Vader antwoordt: ‘We gaan op avontuur, hutten bouwen, vuurtje maken, de wereld ontdekken’. Moeder zegt: ” Doe je wel voorzichtig?’ ‘Nee’ zegt vader ‘ zeker niet voorzichtig, want dan wordt het heel saai. Maar zorgvuldig zal ik zijn en dan komen we weer heelhuids terug, met wat schrammen en blauwe plekken.’ En zoon glundert. 

Kom deelnemen aan een mannenworkshop

Wil je toegang tot jouw diepere verlangen en bevrijden van een beperkende invloed van het verleden? Wil je inzicht in hoe verlangens blijvend een plek te geven in jouw leven? Verlang je naar verbinding met jouw plek tussen de mannen en inzichten op welke wijze jouw opvoeding belemmerend of voedend is op het vlak van verlangens in intimiteit en seksualiteit? Er zijn nog 2 plekken beschikbaar bij de volgende mannenworkshop op 30,31 mei 2024. Meer informatie of inschrijven: Workshop Seksualiteit.

Wat deelnemende mannen aangeven waarom ze andere mannen dit gunnen?

Het was enorm bevrijdend om mijn man-zijn in een veilige omgeving te ervaren en te onderzoeken. Door andere mannen te zien en te horen over hun man-zijn is mijn blik op wat dat kan betekenen verbreed van slechts het ene voorbeeld dat ik van huis uit ken, naar een heel palet aan manieren. Manieren van man-zijn waarover ik een oordeel in mezelf aantrof en manieren van man-zijn waarbij ik mijn eigen verlangen voelde. Soms tegelijk. Maar hoe dan ook verhelderend. Dat dit er allemaal kon en mocht zijn, maakte deze twee dagen erg waardevol voor mij en mijn omgeving (Tim).

Het waren twee heel waardevolle dagen, ik had zelf van te voren niet bedacht dat het zoveel over je eigen, mannelijke energie zou gaan, maar het was heel goed om daar weer aan te werken. Ik had een jaar hiervoor een mannenkracht workshop gedaan en jouw workshop was een mooie voortzetting hiervan. Het is altijd goed om even met alleen mannen te zijn, bijzonder hoe snel je verbinding kan maken dan en hoe steunend dat contact is. Om met andere mannen over seksualiteit te kunnen praten moesten er in mijn hoofd wel een paar muurtjes omver worden geworpen, dat voelt heel goed (H.).

Om een bijzondere en verlichtende ervaring te beleven. Om je vastgebakken vooroordelen en dualiteiten los te laten en te ervaren dat wij mannen kampen met de zelfde thema’s. Om het hier in alle openheid met elkaar over te hebben geeft veel inzichten maar vooral rust en zelfvertrouwen (Wouter).